Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Semptomları Gösteren Çocuklarla Yaratıcı Drama
Dikkat, beynin kontrol merkezidir; öğrenme ve davranışı kontrol edip izlemek için gerekli zihinsel aktivitelerin merkezidir. Bu sistem dikkat çelicileri süzerek asıl gerekene odaklanmayı sağlar. Zihinsel enerjinin beyin içinde dağılışını yönetir ve bu şekilde başladığımız işi bitirir ya da gün içerisinde anda kalırız. Dikkat, öğretmen derste konuşurken camdan dışarı bakmaya direnmek ya da ertesi gün ne giyeceğini düşünmemekten, evden çıkarken ayakkabınızı giydiğinizden emin olmaya, hayatın küçük ayrıntılarından öncelik taşıyan önemli işlere kadar pek çok şeyi idare eder. Bu nedenle dikkat problemlerinin öğrenme sürecinde ve gündelik aile yaşamında, karmaşa gibi geniş çaplı, talihsiz, utanç verici ve can yakıcı etkileri olabilir.
Dikkat problemi olan çocukların büyük fikirlerde başarılı oldukları, fakat küçük ama önemli ayrıntılarda sıkıntı yaşadıkları yaygın olarak görülür. Başarılı olmak için sizi bir yerlere götürecek olan şeye odaklanmanız gerekir. Öncelik vermesi gereken şeyleri bilmediği ve önemsiz konular yerine en fazla işe yarayan bilgiye odaklanmadığı takdirde bir çocuğun akademik olarak geride kalması kaçınılmazdır (Levine, 2002, s: 63).
Dikkat Problemleri Yaşayan Çocuklarda Dürtüsellik
Dikkat problemleri yaşayan çocuklarda, hepsinde olmasa da, çok yaygın olarak görülen bir başka sorun ise; dürtüsellik. Yavaşlamak için gereken kontrolleri yok ve bir şeyi yapmadan önceden sonuçlarını düşünemezler. Genellikle çılgın gibi aranan uyaranlara, eğlenceye, yeni oyuncaklara ve heyecan yaratmak için fırsatlara karşı doymak bilmez bir açlık yaşayabilirler. Sürekli huzursuzluk içinde olarak, anında tatmin edici bir deneyim için yanıp tutuşurken sınıfta sıkılır ve kıpır kıpır olurlar. Bu da demektir ki yalnızca heyecan verici ve hemen uyaran uyarıcılara konsantre olurlar (Levine, 2002, s: 66).
Dehb semptomlarının sosyal ve akademik yaşantıdaki olumsuz etkilerini azaltmak için faydalanılabilecek yöntemlerden biri de yaratıcı drama olabilir. Yaratıcı drama, doğaçlama, rol oynama, vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanarak, bir grup çalışması içinde, bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, kimi zaman soyut bir kavramı, gözlem, deneyim, duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği süreçlerde anlamlandırılması, canlandırılmasıdır (Çalık, 2007 aktaran Yiğit, 2010: 3). Yaratıcı drama çoğunlukla, çocukların ya da etkinliklere katılan kişilerin yaşamlarında da yer alabilecek durumları, özellikle, çözülmesi gereken çatışma anlarını içerir. Oyunsu süreçler içinde canlandırılsa bile, gerçek yaşamdan birçok öğeyi içinde barındırdığı için çocukların sosyal olayları anlamalarını, kurgusal dünya içinde bile sosyal olayların ne gibi sonuçlar doğuracağını kavramlarını sağlar.
Oyun ve Öğrenme
Yapılan araştırmalara göre interaktif oyun formundaki yeni öğrenme, özellikle beyin esnekliğine yardımcı olur ve prefrontal korteks aktivitelerini arttırır. Prefrontal korteks beyinde kavrama, muhakeme, soyutlama ve planlama yeteneklerimizi yöneten merkezdir. Pariyetal, limbik ve özellikle de prefrontal korteksler dikkat yanıtlarının modülasyonunu içerik, motivasyon, kazanılmış önem ve bilinçli arzuya duyarlı bir biçimde yürütürler. Prefrontal ve posteriyor pariyetal korteksin metabolik aktivasyonu, modalite veya alandan bağımsız olarak neredeyse bütün dikkat görevlerinin ortak yeridir. Nörofizyolojik araştırmalar, dikkat eksikliği olan hastaların %85-90’ında frontal ve central alanlarında aktivite düşüklüğü olduğunu bulmuşlardır (Mesulam, 2004, s.189).
Yürütücü işlevlerin temelinde dikkati başlatmak, sürdürmek, engelleyebilmek ve dikkati başka yöne çekebilme yetisi vardır. Dolayısıyla frontal loblardaki işlev bozukluğu dikkat, dürtü denetimi ve/veya bilişsel etkinliklerdeki bozukluğa yol açabilmektedir. PET ile yapılan çalışmalarda DEHB olan çocukların ön beyin bölgelerinde beyin kan akımı ve metabolik hızda azalma olduğu gözlenmiştir.
Nöroplastisite teorisine göre düşünme, planlama, öğrenme, rol yapma gibi faaliyetlerin tümü beynin fiziksel yapısını ve işlevsel düzenini etkilemektedir (Jensen ve Nutt, 2017, s: 82). İnteraktif oyun formundaki yeni öğrenmenin, özellikle beyin esnekliğine yardımcı olması ve prefrontal korteks aktivitelerini arttırması sebebiyle, yaratıcı drama yöntemleri ile zihinsel enerji kontrolü, girdi kontrolü ve çıktı kontrolü ana başlıklı kazanımlarına dönük hazırlanan atölyeler, Dehb semptomlarının etkisi ile ortaya çıkan olumsuz yanıtlar yerine alternatif yanıtlar öğrenilmesinde etkili olmaktadır.
