Kayıp ve Yas Süreci
Hepimiz hayatımızın bir döneminde sevdiğimiz birinin ölümü, evcil hayvanımızın ölümü gibi acı kayıplar yaşarız. Bu ölümler sebebiyle verdiğimiz doğal tepkiye yas denir. Yasın tutulma süreci kaybı yaşayan kişiye, kaybedilen kişinin yakınlığına, ölüm biçimine göre değişkenlik göstermektedir. Ölüm haberini aldıktan itibaren yasın evreleri sırasıyla gerçekleşir. Peki nedir yasın evreleri?
- İnkar: Kişi yoğun üzüntü içinde ve şok halinde olabilir ve kaybettiği kişinin ölümünü kabul etmez, inkar eder. Örneğin, kaybedilen kişi ile yapılan rutinler hala o yaşıyormuş gibi devam ettirilebilir (Masada o kişi için de tabak koymak, elbiselerini ütüleyip hazırlama gibi). Ya da kişi ‘’Hayır o ölmedi, inanmıyorum.’’ şeklinde ifadelerde bulunabilir.
- Öfke: Kişi bu evreye geldiğinde yoğun öfke hisseder. Sevdiği kişinin ölümünden sorumlu birisini arar, bu belki kendisidir, bazen çevresindekiler bazen de tanrıya öfkelenir. ‘’Neden ben?’’ şeklinde sitemleri yoğun olur.
- Pazarlık: Bu evrede kişinin öfkesi diner, daha sakin bir ruh haline girer ve yaşadıklarını kabul edilebilir hale getirmeye çalışarak bir pazarlığa girişir. ‘’Bari ölmeden önce şunları yapsaydık.’’ Ya da ‘’Madem olan olmuş, şöyle yapayım da durum iyiye gitsin.’’ şeklinde düşünceler ve davranışlar eşlik eder.
- Depresyon: Kişi bu evrede yaşadığı kaybın idrakına varır. Derin bir üzüntü hakim olmaya başlar ve kişi hayattan keyif almamaya, kayıtsızlık haline girmeye başlar.
- Kabullenme: Son evre ise kabulleniştir. Kişi durumu kabul eder, hazmeder. Depresif halleri geride bırakır ve hayatın akışına kaldığı yerden devam eder.
Yas evreleri tamamlansa dahi bu kaybedilen kişinin özlenmeyeceği anlamına gelmez. Özlemek, yaşanılan anıların düşünülmesi son derece doğaldır ancak bu durum ilk anda olduğu gibi kişide olumsuz etkiler bırakmaz, ilk an kadar acı hissettirmez. Eğer kaybın üzerinden bir yıl kadar bir süre geçmişse ve kayıp veren kişi hala günlük hayatına devam edemiyor; okuluna, işine gidemiyor, eskisi gibi sosyalleşemiyorsa bir uzmandan destek alınması önerilir.
