OKB Takıntı İle Yaşamak – Obsesif Kompulsif Bozukluk
OKB takıntı yaşıyor olduğunuzu nasıl anlarsınız?, OKB neden oluşur? Belirtileri nelerdir? Tüm yanıtlar için içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Takıntıları yüzünden hayatında bazı zorluklar yaşayan bir danışanımın seansından hepinize tanıdık gelecek bir kesitle başlamak istiyorum:
‘’Ben çocukken evden dışarı çıkmak çok uzun sürerdi. Çünkü annem defalarca ocağı kontrol eder ve kendi defalarca bakmasına rağmen bize de kontrol ettirirdi. Bir türlü anlam veremezdim ‘’ yahu zaten kendi bakıyor niye bir de biz bakıyoruz!’’. Tabi çıkarken ‘’oh çok şükür bitti!’’ derdik. Ama bitmezdi.. Sonun başlangıcı olurdu. Bu sefer de ‘’kapı kapandı mı?’’ faslı başlar onu da ‘’kapıyı acaba kilitledim mi’’ kaygısı devam ettirirdi. Tabi üzerinden yıllar geçti, büyüdüm yetişkin oldum. Ama bir sorunla karşı karşıya kaldım, evden çıkamamak! Ütünün fişini çektim mi? Gazı kapattım mı? Kapı kapandı mı? Kapıyı acaba kilitledim mi? soruları yüzünden gideceğim yere geç kalmak ritüel haline geldi. Artık emin olmak için fotoğraf çekmeye başladığım zaman ‘’dur bakalım burada bir sıkıntı var!’’ dedim. Çünkü evden çıkan ‘’ben’’ ben değildim ‘’annem’’ olmuştum..
Obsesif Kompulsif Bozukluk, ‘’obsesyon’’ adını verdiğimiz takıntılı düşünceler ve bu takıntılı düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için ortaya çıkan ‘’kompulsiyon’’ adı verilen tekrarlayan davranış ve zihinsel eylemlerle kendisini gösteren bir bozukluktur. Obsesyon ve kompulsiyonlar her zaman birlikte görülmek zorunda değildir. Ancak genellikle obsesyonların yarattığı kaygıyı azaltmak için kompulsiyonlar da kendisini göstermektedir. Danışanımızın kesitinden örnek vermek gerekirse ‘’kapıyı kilitledim mi acaba?’’ düşüncesi bir obsesyondur. Eğer kişi bu zihinsel soru karşısında kaygısını azaltmak için defalarca kapıyı kontrol ederse, bu ‘’kontrol etme’’ eylemi bir kompulsiyondur. Ancak bunların bir kere ortaya çıkması obsesif kompulsif bozukluk olduğunu göstermemektedir. Bu tarz düşünceler ve davranışlar sık sık ortaya çıkıyorsa, kişinin önemli bir zamanını alıyor ve işlevselliğinin bozulmasına yol açıyorsa bu artık bozukluk boyutunda değerlendirilmesi gereken bir durumdur.
OKB Yaşıyor Olduğumu Nasıl Anlarım?
Obsesyon: Tekrarlayan ve istenmeyen düşünceler veya görüntüler. Örnek: Tuvaletten çıkınca elimi yıkadım mı?
Geçici rahatlama görülür ancak bu rahatlama obsesyonların ve kompulsiyonların tekrar ortaya çıkmasına sebep olur.
Kaygı: Ya elimi yıkamadıysam? Bana hastalık bulaşırsa ben de aileme bulaştırırsam?
Kompulsiyon: Kaygıyı azaltmak için ortaya çıkan tekrarlı davranışlar: Örn: 10 defa elini yıkamak
OKB takıntı, sıklıkla genç yetişkinlik döneminde kendisini gösterir ve belirtiler zamanla şiddetlenir. Stres bu rahatsızlığın artmasındaki en önemli faktördür. Kişi bu düşüncelerin ve davranışların saçma olduğunu düşünse de kendisini engelleyemez. Sık görülen obsesyon ve kompulsiyon türleri aşağıdaki şekildedir.
| Sık Görülen Obsesyonlar | Sık Görülen Kompulsiyonlar |
| Bulaşma Obsesyonları: Sık kullanılan nesnelerden idrar, dışkı, meni vb. şeylerin bulaşacağı endişesi | Tekrarlı bir şekilde el yıkama, duş alma, temizlik yapma vb. davranışları içeren ‘’temizlik kompulsiyonları’’ |
| Kuşku obsesyonları: Kapıyı kilitlemek gibi bir davranışın yapıldığından emin olamama hali gibi obsesyonlar | İhtiyaç olmadığı halde satın alma veya sahip olunan nesnenin atılamaması durumunu içeren ‘’biriktirme kompulsiyonları’’ |
| Somatik Obsesyonlar: AIDS, kanser gibi hastalıklara yakalanmakla ilgili obsesyonlar. | Ocağın gazını kontrol etmek gibi güvende olmak için gerçekleştirilen ‘’kontrol etme kompulsiyonları’’ |
| Saldırganlık Obsesyonları: Birisini yaralama, öldürme, zarar verme gibi düşüncelerin ortaya çıkması | Belirli nesnelerin bir denge, sıra ve düzen içerisinde sağlamaya yönelik ortaya çıkan ‘’düzenleme kompulsiyonları’’ |
| Cinsel Obsesyonlar: Utanç verici ve kabul edilemez cinsel eylemlerle ilgili düşüncelerin veya görüntülerin ortaya çıkması | Kaldırım taşı, plaka gibi sayma şeklinde ortaya çıkan ‘’sayma kompulsiyonları’’ |
| Simetri Obsesyonları: Olay ve objelerin belirli bir sıra ve düzen içerisinde olmasına yönelik düşünceler | Her defasında 3 kere ışı açma kapama gibi belirli bir sayıda gerçekleştirilen davranışlardan oluşan ‘’tekrarlama kompulsiyonları’’ |
| Dinsel Obsesyonlar: Günah sayılan düşüncelerin tekrarlı bir şekilde zihne gelmesi | Belirli nesnelere dokunmayı içeren ‘’dokunma kompulsiyonları’’ |
OKB Takıntı Oluşum Nedenleri
Bu bozukluğun oluşmasında çevresel (cinsel istismar, hastalık, yas, önemli yaşam değişiklikleri, ilişkisel problemler vb.) ve genetik faktörler önemli bir rol oynamakla birlikte, yukarıdaki örnekte olduğu gibi sosyal öğrenme yoluyla da ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle OKB bozukluğuna sahip ebevenylerin çocuklarında bu rahatsızlığın görülme sıklığı daha fazladır. Bir çok tedavi yöntemi olmakla birlikte araştırmalar ilaçla tedavi ve psikoterapinin birlikte kullanıldığı tedavilerin daha etkili olduğunu göstermektedir. Psikoterapi bağlamında, OKB’nin ortaya çıkma sebebi de göz önünde bulundurularak maruz bırakma gibi davranışçı yöntemler, bilişsel davranışçı terapi, EMDR ve Şema Terapi gibi bir çok yöntem OKB’nin tedavisinde kullanılabilmektedir.
Uzm. Klinik Psk. Yaşar Emre Ertürk
