Alternatif, Güçlü bir Yöntem: Şema Terapi
Neden Şema Terapi?
Şema Terapi, kronik depresyon ve kişilik bozuklukları gibi uzun süreli psikolojik sorunların tedavisi için Bilişsel Davranışçı Terapi ve Psikodinamik terapi öğelerinin birleştirilmesiyle geliştirilmiştir. Yapılan bilimsel araştırmalara göre günümüzde kişilik bozukluklarının tedavisinde en güçlü yöntemlerden biridir.
Şema Nedir?
Şemalar, gelişimimizin erken dönemlerinde zedeleyici olaylarla oluşmaya başlayan, zarar verici kalıplardır. İçerisinde anılar, duygular, düşünceler ve beden duyumlarını barındırır. Çocukluk ve ergenlik döneminde oluşan bu şemalar, yetişkinlikte tekrar tetiklenme eğilimindedir.
Örneğin, çocukluk döneminde sürekli eleştiren, aşağılayan bir ebeveyn, bir çocukta kusurluluk şemasının gelişmesine neden olabilir. Ve çocuk büyüdüğünde eleştirel bir patronu olursa, bu şema tetiklenebilir. Kusurluluk şeması, bu kişiye istenmediğini, sevilmediğini, yaptığı işlerin beğenilmediğini düşündürür, üzüntü, kaygı gibi rahatsızlık verici duygulara neden olabilir.
Şemalar nasıl oluşur?
Her çocuk, bazı duygusal ihtiyaçlarla dünyaya gelir. Güvenlik, bakım, empati, kabul edilme, saygı, bağımsızlık, gerçekçi sınırlar, spontanlık ve eğlenme gibi temel ihtiyaçlarımızın bir kısmı, bize bakım veren kişiler tarafından karşılanır. Ancak bu ihtiyaçlarımızdan bazıları yeterince karşılanmadığında ya da gereğinden fazla doyurulduğunda şemalar gelişmeye başlar. Örneğin, çocuğuna gerçekçi sınırlar koymak yerine fazla müsamaha gösteren, çocuğunun her şeye hakkı olduğunu düşünen bir aile çocukta ‘haklılık şeması’ gelişmesine neden olabilir. Haklılık şeması ise bir kişinin her şeyi yapmaya hakkı olduğuna, kendisinin ayrıcalıklı ve üstün bir insan olduğuna inanmasına, başkalarıyla empati kuramamasına neden olabilir.
Neden Şemalarla Çalışıyoruz?
Çünkü Şemalar tetiklendiğinde çok şiddetli olumsuz duyguları tetikleyebilir, sağlıksız tepkiler vermeye ya da ilişki sorunlarına neden olabilir. Örneğin, çocukluk dönemlerinde terk edilme ile ilgili zorlayıcı deneyimleri olan ve terk edilme şeması gelişmiş birini düşünelim. Bu kişi sıradan koşullarda hayatından gayet memnun olabilir. Ancak bir romantik ilişkiye başladığında ve sevgilisi tarafından terk edileceğini düşündüğünde şiddetli duygu patlamaları ve kontrol edilemez tepkiler verebilir. Bu duygusal sorunlar depresyon, kaygı bozuklukları gibi hastalıkları başlatabilir. Tüm bu yaşananlardan kişinin iş, okul, günlük yaşamı olumsuz yönde etkilenebilir.
Terapide Değişim…
Terapide, şemaların ortaya çıkarılması, yaşanan sorunlarda nasıl etkisinin olduğunun anlaşılması ve değişimini hedefleriz. Öncelikle kişi şunu fark eder: Bu olumsuz duygular benden değil, ‘X’ şemasından kaynaklanıyor. Ve ben bu şemayı değiştirebilirsem bu rahatsız edici duygu ve davranışlardan da kurtulabilirim.
Şemalar genellikle kişiye değersiz olduğu, istenmediği veya başaramayacağı gibi olumsuz şeyler söylerler. Bu sağlıksız yorumlar yerine sağlıklı ve işlevsel değerlendirmeler yapmak oldukça onarıcıdır. Yapılan bu bilişsel tekniklere ek olarak yaşantısal teknikler de çocukluk çağı travmatik anıların onarılması ve yeniden yapılandırılmasına yardımcı olur. Mod çalışmaları ise kişinin içinde bulunduğu şiddetli duygusal hallerin yatıştırılması ve sağlıklı bir forma dönüştürülmesini hedefler.
“Şemalarla savaşın, yaşamla ve kendinizle barışın’’
Şemalarla savaşmak, yaşamla ve kendimizle barışmamızı sağlar. Kendini daha iyi tanıyan, sorunların nedenlerini anlayan, ihtiyaçlarını fark eden ve onları doyurabilen sağlıklı bir yetişkini hayata geçirdiğimizde terapi amacına ulaşmış olur…