Zor İnsanlarla Baş Etme Yöntemleri
Kimi zaman bir eşyanın değişimi, kimi zaman arkadaş değişimi, kimi zaman okul ya da öğretmen değişimi…Yapamadığımız, zorlandığımız durumlara ya da kişilere karşı siz de hep değişime gidenlerden misiniz?
Çocukların sağlıklı gelişmelerindeki en önemli faktörlerden biri de zor durumlarla, zor kişiliklerle nasıl mücadele edeceklerini öğrenmeleridir. İnsan, kendini tehlikede hissettiği anda vücut; kalp atışını artırarak, kan basıncını ve belirli hormonları yükselterek buna tepki verir. Küçük bir çocuğun strese tepki verme yöntemi ise yetişkinlerle kurduğu olumlu ya da olumsuz ilişkilerden etkilenerek şekillenir. Sonuçta strese bağlı bu fizyolojik etkiler geçici bellekte yer edinir ve çocukta strese yanıt verme sisteminin gelişmesini sağlar. Fakat çocuk strese karşı aşırı tepkiler veriyorsa ve bu tepkileri uzun sürüyorsa bunun sonucunda çocuğun beyninde hasar oluşabilir ve hatta ömür boyu sürecek kötü sonuçlar doğurabilir.
Düşünün ki; deniz kıyısında tatildesiniz ve ertesi gün bir tekne gezintisine çıkacaksınız. Fakat sabah kalktığınızda bakıyorsunuz hava kapalı ve rüzgar fırtınaya dönüşmek üzere… Memnun olmasanız bile kızgınlık belirtileri göstermezsiniz çünkü havanın kıyıda bazen kötü olabileceğini doğal bir olay olarak kabul edersiniz. Beklenmedik bu gelişme, duruma kendinizi uydurmanızı ve o gün için başka şeyler yapmanızı engellemeyecektir. İşte “ZOR KİŞİLİKLER- ZOR İNSANLAR’’ da doğal olaylar gibidir. Onlar her zaman vardır ve her zaman da var olacaktır. Onlara öfkelenmek, kötü havaya ya da yer çekimi kanununa kızmak kadar boşuna bir çabadır.
Tıpkı bu yukarıda bahsedilen doğal afet örneğindeki gibi aniden çıkabilecek zor durumlara karşı çocuğunuzun verdiği tepkiler hoş görülebilir aşamaya dönüştüğünde; çocuğunuz sağlıklı gelişim adımlarını atmış olur. Elbette ki her zaman pozitif tepkiler veremeyebiliriz. O yüzden çocuklara öğreteceğimiz şey pozitif tepkilerden çok, hoş görülebilir tepkilerdir. Strese karşı hoş görülebilir tepki, çocuğun sağlıklı gelişiminin normal ve önemli bir parçasıdır.
Ne Yapılması Gerekir?
Çocukların hoş görülebilir tepkiler vermeleri elbette ki zamanla oluşan bir yetidir. Verdiği tepkilerin sorumluluğunu alan çocuklarda özgüven gelişiminden daha kolay bahsedebiliriz. Çocuklar seçimlerinin sonuçlarını kabul etmeye başladıklarında davranışlarının sorumluluğunu da almaya başlayacaklardır. Davranışlarının sorumluluğunu almaya başlayan çocuk ise hayattaki zor durumlara-zor kişiliklere karşı ‘’Zorlanıyorum, öyleyse gitmem-bırakmam gerekiyor” ile ‘’Zorlanıyorum, bir şeyler yapmam ya da bir şeyleri değiştirmem gerekiyor‘’ arasındaki dengeyi sağlayabilmektedir.
Somut bir örnek vermek gerekirse; okuldaki arkadaşlarından memnun olmadığını söyleyen bir çocuk için en iyi fikir çoğu zaman okul değiştirmek olabilir. Peki ya gitmek istediği ya da gideceği okulda onun istediği mizaç özelliklerine ya da beklentilerine uygun çocuklarla karşılaşabileceğinin garantisini kim verebilir?
Unutmayın! Değişim, herkesin aklına gelebilecek en kolay ve en kısa vadeli çözümdür. Önemli olan, zor kişilikler ve zor durumlarla nasıl baş edebildiğimizdir.
Anne Babalara Tavsiyeler
Anne-babalara bu konudaki tavsiyelerimi aşağıdaki gibi sıralayabilirim.
- Çocuğunuz zorbalık mı görüyor? Çocuğunuzu okuldan almak ya da sınıf değiştirmek yerine çocuğunuzun kendimi koruma ve ‘’HAYIR’’ diyebilme becerilerini güçlendirebilirsiniz.
- Çocuğunuzun sınıfı çok hareketli olduğu için çocuğunuz derse dikkatini veremiyor mu? Yine değişim alternatifini düşünmeden önce çocuğunuz için katkı sağlayabilecek başka alternatifler düşünmelisiniz. Çocuğunuzun sesle ders çalışabilme, seçici ve işitsel dikkat becerilerini güçlendirme ve aynı zamanda hareketli, zor, çekingen vb. değişik yapıdaki çocuklarla ilişki sürdürebilme becerisini destekleyebilirsiniz.
- Çocuğunuz, arkadaşlarının kötü sözler kullanmasına dayanamadığını mı ifade ediyor?
Çocuğunuza verebileceğiniz en güzel şey ilişki başlatmak ve sürdürme becerileridir. Çocuğunuzun başka arkadaşlarındaki olumsuzlukları görmezden gelme becerilerini güçlendirip, farklılıkları da göz önünde bulundurarak; ötekileştirmeden pozitif yönlerden destekleyebilirsiniz.
- Çocuğunuz kriz yönetiminde başarılı değil mi? Ya da anlaşılmadığını hissediyor ise ne yapabilirsiniz? Yine alternatif olarak yeni bir akran grubu deneyimlemesi iyi bir çözüm olabilir ama uzun vadede çocuğunuza katkı sağlayacak olan şey yine zor durumlarda (kriz durumlarında) ne yapacağını biliyor olmasıdır. Alternatif somut çözüm önerileri ile gitmek her zaman onu daha güçlü kılacaktır.
Çocuklarınızı sakinleştirmek ve onlara iyi bir duygu yönetimi sağlamak istiyorsanız onları o ortamlardan izole edip sakinleştirmek yerine kendi sıkıntı yaşadığı ortamlarında sakinleştirmeyi öğretebiliriz. Örneğin; gece aniden uyanan ve ağlamaya başlayan bir çocuğun yine kendi yatağında herhangi birini yanına almadan (anne ya da babanın yanına uzanmasına gerek duymadan) kendini sakinleştirebilmesi çok önemlidir.
Çocuğunuz zor kişiliklerle baş etmekte zorlanıyor ise ona zor insanları benimsemenin iyi bir yol olabileceğini gösterebilirsiniz. Birçok kişi, kalıtım ve eğitimin de sonucu olarak; onları başarıya götürmeyen davranışları benimsemişlerdir. Bu durumdan onları tam anlamıyla sorumlu tutamayız. Onları dışlamak yerine benimsemeyi, kabul etmeyi öğretmek; bazı davranışlarını değiştirebilmeleri için bir ön gereklilik olmaktadır. Eğer çocuğunuz zor kişilikleri anlar ve onları daha kolay benimser ise onların yapacaklarını daha iyi tahmin edebilir ve çıkacak sorunları daha kolay çözebilir. Böylelikle daha esnek, toleranslı ve dayanıklı bireyler yetiştirmiş oluruz.
